کلاب فوت (پا چنبری): از تشخیص تا درمان قطعی بدون جراحی

کلاب فوت یا پا چنبری (Clubfoot)

کلاب فوت یا پا چنبری یکی از شایع‌ترین ناهنجاری‌های مادرزادی پا است که در آن، پای نوزاد به سمت داخل و پایین می‌چرخد و حالت غیرطبیعی پیدا می‌کند. این مشکل از همان بدو تولد قابل تشخیص است و در صورت بی‌توجهی می‌تواند در آینده باعث اختلال در راه رفتن و محدودیت در فعالیت‌های روزمره شود. خوشبختانه درمان این مشکل در بیشتر موارد موفقیت‌آمیز است و اغلب بدون نیاز به جراحی‌های سنگین انجام می‌شود.

امروزه روش «پونستی» (Ponseti) به‌عنوان استاندارد جهانی درمان کلاب فوت شناخته می‌شود. این روش شامل گچ‌گیری‌های متوالی، فیزیوتراپی ملایم و در نهایت استفاده از بریس مخصوص است. در ادامه به معرفی کامل پا چنبری، علت‌ها، علائم، روش‌های درمان و خدمات توان‌طب در این زمینه می‌پردازیم.

علت بروز پا چنبری

علت دقیق بروز کلاب فوت هنوز به‌طور کامل مشخص نیست؛ اما متخصصان معتقدند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی نقش مهمی در ایجاد این ناهنجاری دارند:

• ژنتیک: اگر در خانواده سابقه کلاب فوت وجود داشته باشد، احتمال ابتلا در نوزاد بیشتر است.

• عوامل محیطی: مصرف سیگار، الکل یا برخی داروها در دوران بارداری می‌تواند ریسک بروز پا چنبری را افزایش دهد.

• بیماری‌های همراه: در برخی موارد، کلاب فوت با مشکلات مادرزادی دیگر مانند اسپینا بیفیدا یا آرتروگریپوز همراه است.

از آنجایی که علت اصلی مشخص نیست، نمی‌توان راه قطعی برای پیشگیری معرفی کرد؛ اما رعایت سبک زندگی سالم در دوران بارداری (تغذیه مناسب، پرهیز از دخانیات و مصرف مکمل‌های ضروری مثل اسید فولیک) می‌تواند احتمال بروز بسیاری از مشکلات مادرزادی را کاهش دهد.

علائم و نشانه‌های کلاب فوت

پا چنبری معمولاً در همان لحظه تولد قابل مشاهده است. مهم‌ترین علائم آن عبارت‌اند از:

• چرخش پنجه پا به سمت داخل و پایین

• قوس غیرطبیعی کف پا

• کوتاه‌تر بودن پای مبتلا در مقایسه با پای سالم

• خشکی و سفتی مفصل مچ پا

• در موارد شدید، پا ممکن است تقریباً وارونه به نظر برسد

میزان شیوع کلاب فوت

طبق آمار، از هر 1000 نوزاد زنده متولد شده، تقریباً 1 نوزاد با کلاب فوت به دنیا می‌آید. احتمال بروز این مشکل در پسران تقریباً دو برابر دختران است و در حدود نیمی از موارد، هر دو پا درگیر می‌شوند.

انواع کلاب فوت و روش‌های تشخیص و درمان آن

کلاب فوت (Clubfoot) یا پا چنبری یکی از ناهنجاری‌های مادرزادی شایع پا است که در آن مچ پا و کف پا در وضعیت غیرطبیعی قرار می‌گیرند و کودک قادر نیست پا را به حالت صاف روی زمین بگذارد. این عارضه می‌تواند در یک پا یا هر دو پا دیده شود و اگر درمان نشود، در آینده موجب مشکلات حرکتی، درد مزمن و تغییر شکل استخوان پا می‌گردد.

انواع کلاب فوت

کلاب فوت بر اساس علت و همراهی با سایر بیماری‌ها به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

1. کلاب فوت ایزوله (Idiopathic Clubfoot)

این نوع، شایع‌ترین فرم کلاب فوت است و معمولاً به‌صورت مستقل و بدون بیماری‌های زمینه‌ای یا عصبی-عضلانی دیده می‌شود. علت دقیق آن هنوز به‌طور کامل مشخص نیست اما ژنتیک و عوامل محیطی در دوران بارداری می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند.
در این حالت استخوان‌ها، تاندون‌ها و رباط‌های پا به شکل غیرعادی رشد می‌کنند که باعث چرخش و پیچ‌خوردگی پا به سمت داخل می‌شود. خوشبختانه کلاب فوت ایزوله با روش غیرجراحی پونستی معمولاً به‌طور کامل اصلاح می‌شود.

2. کلاب فوت غیرایزوله (Non-Idiopathic Clubfoot)

در این نوع، تغییر شکل پا بخشی از یک بیماری یا سندرم دیگر است. این بیماری‌ها می‌توانند شامل مشکلات عصبی-عضلانی (مانند فلج مغزی یا اسپینا بیفیدا)، یا اختلالات ژنتیکی و سندرم‌های مادرزادی باشند.
در این موارد، شدت تغییر شکل معمولاً بیشتر است و درمان نیز ممکن است پیچیده‌تر باشد. پزشک معمولاً از ترکیب روش‌های غیرجراحی، فیزیوتراپی و در برخی موارد جراحی برای اصلاح پا استفاده می‌کند.

روش‌های تشخیص کلاب فوت

تشخیص زودهنگام کلاب فوت نقش مهمی در درمان موفق دارد.

🔹 تشخیص قبل از تولد

در اغلب موارد، پزشک می‌تواند در سونوگرافی سه‌ماهه دوم بارداری (حدود هفته ۱۸ تا ۲۲) وجود پا چنبری را تشخیص دهد. شناسایی زودهنگام به خانواده کمک می‌کند تا پس از تولد برای درمان سریع‌تر آماده باشند.

🔹 تشخیص بعد از تولد

اگر پاچنبری در دوران بارداری تشخیص داده نشود، پزشک ارتوپد یا متخصص اطفال بلافاصله پس از تولد نوزاد با معاینه فیزیکی دقیق می‌تواند آن را شناسایی کند.
در برخی موارد، برای بررسی دقیق‌تر شکل استخوان‌ها و شدت درگیری مفاصل از تصویربرداری با اشعه ایکس (X-ray) یا MRI استفاده می‌شود.

درمان غیرجراحی کلاب فوت – روش پونستی (Ponseti Method)

روش پونستی مؤثرترین و استانداردترین روش درمان کلاب فوت در جهان است. بیش از ۹۵٪ از نوزادان مبتلا با این روش بدون نیاز به جراحی کامل درمان می‌شوند. درمان باید هرچه زودتر پس از تولد آغاز شود تا نتیجه بهتری حاصل گردد.

مراحل اجرای روش پونستی عبارت‌اند از:

1. گچ‌گیری تدریجی (Serial Casting)

در این مرحله، پا به‌صورت تدریجی در موقعیت اصلاح‌شده قرار می‌گیرد و از ران تا نوک انگشتان گچ گرفته می‌شود. گچ‌ها معمولاً هر هفته تعویض می‌شوند و طی چند هفته وضعیت پا به شکل طبیعی نزدیک می‌شود.

2. تنتوتومی (Tenotomy)

در بیشتر نوزادان، برای اصلاح نهایی و آزاد شدن تاندون آشیل (که پشت پاشنه قرار دارد) یک برش کوچک به‌صورت جراحی سرپایی انجام می‌شود. این عمل بسیار سریع و کم‌عارضه است و درد چندانی برای نوزاد ندارد.

3. استفاده از بریس مخصوص کلاب فوت (Foot Abduction Brace)

پس از اصلاح کامل پا، مرحله‌ی نگهداری و پیشگیری از عود آغاز می‌شود. کودک باید چند سال از بریس مخصوص (کفش‌های متصل به میله فلزی) طبق دستور پزشک استفاده کند.
در ماه‌های اول معمولاً باید ۲۳ ساعت در شبانه‌روز بریس را بپوشد و با گذشت زمان، مدت استفاده کاهش می‌یابد. رعایت دقیق این مرحله برای جلوگیری از بازگشت تغییر شکل ضروری است.

درمان جراحی کلاب فوت

در مواردی که:

• درمان با روش پونستی دیر آغاز شود،

• پاسخ مناسبی به گچ‌گیری داده نشود،

• یا کودک دچار نوع غیرایزوله و شدید کلاب فوت باشد،
  ممکن است جراحی به‌عنوان گزینه درمانی در نظر گرفته شود.

در این روش، پزشک تاندون‌ها، رباط‌ها و عضلات کوتاه‌شده یا سفت‌شده را آزاد می‌کند تا پا بتواند در موقعیت طبیعی قرار گیرد. گاهی نیز استخوان‌ها نیاز به تنظیم یا اصلاح دارند.
پس از جراحی، پا برای مدتی در گچ نگه داشته می‌شود و دوره‌ی توان‌بخشی و فیزیوتراپی برای بازگرداندن حرکت طبیعی آغاز می‌گردد.

با وجود اینکه جراحی می‌تواند فرم پا را اصلاح کند، اما معمولاً نسبت به روش پونستی تهاجمی‌تر است و دوره نقاهت طولانی‌تری دارد. به همین دلیل در بیشتر موارد، پزشکان ترجیح می‌دهند ابتدا از روش‌های غیرجراحی استفاده کنند.

هزینه درمان و قیمت بریس

هزینه درمان کلاب فوت به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله نوع درمان، شهر و کلینیک، و نوع بیمه.

• روش پونستی: به‌طور معمول تحت پوشش بیمه‌های پایه و تکمیلی است و هزینه آن نسبت به جراحی بسیار کمتر است.

• جراحی: هزینه بیشتری دارد و معمولاً شامل مراقبت‌های طولانی‌مدت می‌شود.

• بریس کلاب فوت: قیمت بریس‌ها (ایرانی یا خارجی) متغیر است. برخی مراکز خیریه یا سازمان‌های حمایتی نیز خانواده‌ها را در تهیه آن یاری می‌کنند.

عوارض عدم درمان کلاب فوت

اگر پا چنبری درمان نشود، پیامدهای جدی در انتظار کودک خواهد بود:

• راه رفتن غیرطبیعی روی لبه خارجی پا

• دردهای مزمن در پا، زانو و لگن

• ایجاد پینه، زخم یا میخچه در کف پا

• محدودیت حرکتی و کاهش توانایی در ورزش

• آرتروز زودرس در مفاصل

• مشکل در پوشیدن کفش‌های معمولی

خدمات تخصصی توان‌طب: ساخت بریس کلاب فوت

در توان‌طب ما به‌طور تخصصی روی ساخت و تنظیم بریس کلاب فوت مطابق با استاندارد جهانی روش پونستی تمرکز داریم. هدف ما این است که خانواده‌ها بتوانند با خیال راحت بهترین وسیله درمانی را برای فرزندشان تهیه کنند.

ویژگی خدمات توان‌طب:

• ساخت بریس دقیقاً طبق نسخه پزشک

• استفاده از مواد اولیه باکیفیت برای راحتی و دوام بیشتر

• ارائه مدل‌های متنوع (ایرانی و خارجی) متناسب با شرایط درمانی و مالی خانواده‌ها

• مشاوره رایگان و آموزش کامل استفاده و تنظیم بریس

• پشتیبانی و خدمات پس از فروش، شامل تعویض سایز یا تنظیم مجدد در صورت نیاز

نتیجه‌گیری

این عارضه یک مشکل جدی اما قابل درمان است. اگر درمان به‌موقع آغاز شود، کودک می‌تواند آینده‌ای کاملاً طبیعی و بدون محدودیت داشته باشد. روش پونستی بهترین گزینه درمانی در سراسر دنیاست و استفاده صحیح از بریس کلاب فوت نقش کلیدی در موفقیت درمان دارد.

📞 همین امروز برای دریافت مشاوره رایگان کلاب فوت با توان‌طب تماس بگیرید.