پا یکی از مهمترین ساختارهای بدن است . بطوریکه نحوه عملکرد آن می تواند بر عملکرد تمام ساختارهای بدن و بخصوص مفاصل اندام تحتانی و ستون فقرات اثر بگذارد.

همه ما می دانیم که از قدیم گفته اند پا قلب دوم انسان است و عده ای بر این عقیده هستند که کف پا با تماس اعضای بدن در ارتباط است ، البته این مساله جای بحث و گفتگوی فراوان دارد . از طرف دیگر عقیده چینی ها در طب سوزنی نیز بر این است که رابطه اعضای بدن با پا برقرار است.

اهمیت پا

این عضو دورترین عضو نسبت یه قلب است و این امر در روند خون رسانی آن موثر است . علاوه بر این پا به ویژه کف پا دارای گیرنده های عصبی زیادی است که سبب حساسیت فوق العاده این عضو نسبت به شرایط محیطی می شود . از آنجا که محافظت و مراقبت این عضو طی فعالیت های روزانه از اهمیت خاصی برخوردار است ، بطور کلی باید به دو نکته مهم زیر توجه داشت :

• اول :

استفاده از کفش مناسب که بتواند پا را در برابر محیط خارج حفظ کند .

• دوم :

نظافت پا تا با رعایت آن چه درون کفش و چه بیرون کفش در برابر بیماری و آسیب های وارده حفظ نماید .

حداقل 20 درصد مردم در طول زندگی ، دچار مشکلی در پا می شوند که نیازمند مراجعه به پزشک است . این عضو شکل منحصر به فردی دارد بطوریکه متقارن نیست ، شکل هندسی خاص دارد ، حتی ممکن است اندازه دو پا در یک فرد با هم کمی فرق کند.

کفش معمولی وسیله ای برای حفاظت و پوشاندن پا در مواقع راه رفتن است ، درحالی که کفش طبی علاوه بر حفاظت و پوشاندن ، نقش مهمی در جلوگیری از تغییر شکل های اصلاح شده ( بوسیه عمل جراحی ) و اصلاح تغییر شکل آن داشته و در بعضی از موارد وارد آمدن فشار بیش از حد روی یک قسمت جلوگیری کرده و فشار را به قسمت های دیگر منتقل می کند.

علاوه بر آن با کفش طبی می توان حرکات بعضی از مفاصل دردناک را در موقع راه رفتن محدود نمود یا کوتاهی اندام را با آن جبران کرد .

آناتومی پا

پا از 26 استخوان و دو استخوان کنجدی کوچک ( سزاموئید ) تشکیل شده که بوسیله رباط هائی بهم متصل شده اند . استخوان قاب(Talus) و استخوان پاشنه(calcaneus) در قسمت عقب پا (Hind foot)، استخوان ناویکولار(navicular) و سه استخوان میخی(cunei forms) و استخوان مکعبی(cuboid) قسمت وسط پا(mid foot) و استخوان های کف پا و انگشتان قسمت جلوی پا(fore foot) را تشکیل می دهند . از به هم پیوستن استخوان های پا ، دو قوس بوجود می آید .

• الف : قوس طولی کف پا(longitudinal Arch) : که در قسمت داخلی قرار کرفته و استخوان ناویگولار در راس این قوس واقع شده است . عمق این قوس از داخل به خارج بتدریج کم می شود . این قوس در افراد مبتلا به کیوس(cavus) افزایش یافته و در افراد مبتلا به صافی کف پا(falt foot) کاهش یافته و یا بطور کلی از بین رفته است .عمق این قوس درحالی که بیمار روی هر دو پا ایستاده است درحال عادی کمی بیشتر از یک بند انگشت ، فضا با سطح زمین پیدا می کند .در افراد مبتلا به کیوس عمق این قوس دو بند انگشت یا حتی سه بند انگشت ، فضا با سطح زمین پیدا می کند . در حالیکه کف پای صاف قسمت داخلی کف پا کاملا با زمین تماس پیدا می کند .
• ب : قوس عرضی(Transverse Arch) : که در قسمت جلوی پا ، مقابل سر استخوان های کف پا قرار دارد.

حرکت مچ پا عبارتند از خم شدن به سمت بالا (Dorsi flexion) و خم شدن به سمت پائیـــن(plantar flexion) می باشد . مفصل مچ به طور طبیعی 20 درجه دورسی فلکشن و 45 درجه پلانتار فلکشن دارد.

حرکات اینورشن(Inversion) چرخش داخلی و اِوِرشن(Evertion) چرخش خارجی که بین مفاصل استخوان های مچ پا و مفاصل کف پائی و حول محور دومین متاتارس(metatarsal) بوجود می آید .

اینورشن عبارت است از چرخش کف پائی به سمت داخل و اِوِرشن عبارت است از چرخش سطح کف پائی به طرف خارج.

معاینات پا و مچ پا

برای معاینه پا بیمار را در حال نشسته ، استاده و در حال راه رفتن ارزیابی می کنیم .

• الف : معاینه بیمار در حال نشسته ، مشاهده وجود تورم ، قرمزی نقاط حساس و دردناک ، تغییر شکل درکف و پشت پا ، حرکات مفصل مچ پا و مفاصل زیر مچ و بند انگشتان بطور جداگانه معاینه می شود.
• ب : معاینه بیمار در حال ایستاده ، بررسی وضعیت قوس های طولی و عرضی کف پا در این حالت ضروری می باشد ، علاوه بر آن از نظر لاغری و ضعف عضلات ساق و پاشنه پا بررسی می شود و از بیمار خواسته می شود که روی پاشنه و سپس نوک انگشتان بایستد و آنگاه وضعیت پا را بررسی می کنیم .
• ج : معاینه هنگام راه رفتن ، از بیمار خواسته می شود در اطاق معاینه راه برود و وضعیت پا را در این حالت نیز مورد مطالعه قرار می دهیم .

در نهایت لازم است وضعیت کف بیمار بخصوص سائیدگی در قسمت های مختلف کفش مورد ارزیابی قرار می گیرد .

با توجه به پیشرفت علم در دنیا امروزه به وسیله ی سیستمهای اسکن سه بعدی کف پا تشخیص مشکلات پا و درمان صحیح تر پیش روی پزشکان و درمان گران قرارگرفته است. کلینیک ارتوپدی فنی توان طب جزء معدود مراکز در سطح کشور می باشد که مجهز به اسکن سه بعدی با قابلیت های اسکن کف پا در وضعیت های ایستاده، راه رفتن و انواع تستهای تعادل می باشد و داده های این سیستم بیش از 38 نوع آنالیز را در مورد پای فرد به پزشک معالج ارائه می دهد و در حال حاضر پیشرفته ترین سیستم اسکن سه بعدی کف پا در کشور محسوب می شود.

ناهنجاریهای قوس کف پا

کف پای صاف(flat foot)

اگر چه عواملی مانند چرخش اندام تحتانی به بیرون(valgus) و نزدیک شدن زانوها(Genuvalgum) به یکدیگر و بیماری های عصبی مانند منتگوسل و پولیومیلیت و غیره باعث از بین رفتن قوس کف پا در موقع راه رفتن می شود ولی ما در این جزوه مواردی را بررسی می کنیم که عیب در خود این عضو می باشد .

این ناهنجاریها را به دو بخش کف پای صاف در کودکان و کف پای صاف در بزرگسالان بررسی می کنیم .

الف: کف پای صاف در کودکان : دو نوع مهم کف پای صاف در کودکان عبارتند از :

1-کف پای صاف متغیر(flexible flat foot)

ناشی از خاصیت ارتجاعی بیش از حد رباطهای نگهدارنده استخوان های پا می باشد ، این نوع کف پای صاف بیش از سایر انواع دیده می شود و تعداد قابل ملاحظه ای از مراجعین به مراکز ارتوپدی فنی را تشکیل می دهد .

ساختمان استخوانهای این عضو طبیعی است در حال نشسته و خوابیده یعنی موقعیکه وزن بدن روی کف پا وارد نشود قوس کف پا عادی به نظر می رسد .

ولی در موقع ایستادن و وارد آوردن وزن بدن روی اندام به علت نرمی رباطهای نگهدارنده استخوان پا ، پاشنه پا به بیرون می چرخد و پا در وضعیت والگوس(valgus) قرار میگیرد و از نظر ظاهری قوس کف پا از بین می رود .

اکثر این کودکان نشانه خاصی ندارند و والیدن به علت صاف بودن کف پا او را نزد پزشک متخصص می برند راه افتادن این کودکان معمولا کمی تاخیر دارد و گاهاً راه رفتن آنها زشت و ناخوشایند است و معمولا موقع راه رفتن پای خود را به بیرون می چرخانند اغلب در سنین بالاتر ممکن است از خستگی پا ، درد کف پا و ساق پا و زانو درد و کمر درد بعد از ورزشها شکایت کنند و درد بیشتر در اواخر روز پس از فعالیت روزانه بروز می کند .

درمان کف پای صاف :

“میتوانید برای تشخیص و درمان صافی کف پا به موسسه توان طب مراجعه کنید”

اغلب این نوع ناهنجاری با تجویز کفش طبی یا کفی طبی بهبود می یابد ، بدین معنی که پس از به راه افتادن کودک ، کفش طبی که قوس طولی به ارتفاع 6 میلیمتر دارد داده می شود ضمنا کنارداخلی پاشنه به اندازه 3 میلیمتر بالا آورده می شود .

اغلب پس از معاینه کودک ، والدین نیز مورد معاینه قرار می گیرند ، با توجه به ارثی بودن بیماری غالبا یکی از والدین و یا اقوام نزدیک ، کف پای صاف دارند .

ضمن استفاده کودک از کفی یا کفش طبی به کودک توصیه می شود ، روزی چندین مرتبه ورزشهای لازم را برای تقویت و کشش عضلات پا انجام دهدکه این نوع ورزش ها غالباً از طریق پزشک معالج آموزش داده می شوند.

2-کف پای صاف ثابت(Rigid flat foot)

این ناهنجاری از نوع قبلی نادرتر ولی مشکلات ناشی از آن به مراتب شدیدتر است . تغییر شکل استخوان معمولا بصورت از بین رفتن قوس کف پا ، و گاه متمایل شدن سر استخوان قاب به پایین می باشد .

کودک غالبا از خستگی پا ، درد کف پا و ساق  پس از فعالیت های روزانه شکایت دارد در معاینه قوس کف پا ، چه در حالت خوابیده و چه در حالت ایستاده وجود ندارد .

حرکات مچ پا و مفصل زیر مچ پا(subtaler) طبیعی ، گاهاً مختصر محدودیتی در بالا آوردن پا وجود دارد .

درمان ناهنجاری

درمان این ناهنجاری استفاده از کفش طبی با کف سفت(Rigid longitudinal Arch support) یا کفی طبی سفت با پاشنه توماس(Thomas Heel) و لبه داخلی(meadial wedge) تا حدودی قابل درمان می باشد .

“میتوانید برای تشخیص و درمان صافی کف پا به موسسه توان طب مراجعه کنید”

کف پای صاف در بزرگسالان

در بزرگسالان نیز همچون کودکان در بسیاری از موارد علی رغم وجود کف پای صاف بیمار هیچگونه شکایتی ندارد و ممکن است بدون اطلاع از صاف بودن کف پا ، غالبا به علت خستگی و درد کف پا و ساق پا و همچنین درد زانو و کمر به پزشک متخصص مراجعه کند و در معاینه به وجود عارضه پی برده می شود .

در بزرگسالان هم شایعترین نوع ، کف پای صاف متغیر است و انواع دیگر کمتر دیده می شود . دلیل پیدایش درد و ناراحتی در این بیماران افزایش وزن ، شغل بیمار ، که مستلزم سرپا ایستادن به مدت طولانی است ، کم شدن قدرت عضلات و بالاخره استفاده از کفشهای نامناسب و پاشنه بلند می باشد .

درمان ناهنجاری

درمان این ناهنجاری هم آنچه که در کودکان ذکر شد ، استفاده از کفی یا کفش طبی همراه با ورزشهایی که غالبا موثر واقع می شود .

افزایش قوسی کف پا(pes cavus)

عضلات کوچک کف پا مفصل های کف پایی انگشتان را خم می کنند و مفصلهای ابتدایی و انتهایی ، انگشتان را باز می کنند .

ضعف یا فلج این عضلات باعث باز شدن بیش از حد مفصل کف پایی و خم شدن مفصلهای بند انگشتی انتهایی و ابتدایی می شود و در نتیجه قوس کف پا افزایش پیدا می کند .

مهمترین علل افزایش قوس کف پا عبارتند از :

بیمارهای عصبی مثل پولیومیلیت ، اسپینابیفیدا ، بیماری های عضلانی

علائم بیماری

تغییر شکل این عضو در کودک توسط پزشک متخصص یا والدین کشف می شود . کودک ابتدا شکایتی ندارد وی با افزایش سن و وزن ممکن است از درد و خستگی پا و ساق پا شکایت داشته باشد .

درمان ناهنجاری

درمان این نوع ، ناهنجاری در کودکان قبل از اینکه تغییر شکل پا ثابت(fixed) شود تقویت عضلات کوچک کف پا با ورزشهای خاص و پوشیدن کفشهای طبی مخصوص که پاشنه کفش این کودکان ، باید کمی بلندتر از معمول انتخاب شود .

در بزرگسالان هم تغییر شکل پا مدتهاست که ثابت(fixed) شده باید با تجویز کفش طبی قوس دار(molded shoes) که فشار را بطور یکنواخت در قسمتهای مختلف پا وارد می کند می توان درد بیمار را تسکین داد .

عوامل ایجاد زخم های دیابتی و نحوه مراقبت از پای دیابتی

زخم پای دیابتی چگونه ایجاد میشود؟

ایجاد زخم‌ها به عواملی مانند، عدم احساس در پا، گردش خون ضعیف، بدشکلی و بدفرمی پا، گزگز (مانند اصطکاک یا فشار) و ضربه و همچنین طول مدت دیابت ایجاد می شوند.

بیماری قند یا دیابت چگونه موجب زخم پای دیابتی میشود؟

دیابت از بیماری های شایع و فراگیر در سراسر دنیا به ویژه در ایران میباشد ودر صورت کنترل نکردن باعث ناتوانی انسان میشود که میتواند مشکلات جدی را برای اندام ها ایجاد کند.

یکی از این مشکلات زخم های مزمن و مقاوم به درمانی است که معمولا در کف پای این بیماران ایجاد میشود. این عارضه را پای دیابتی میگویند

مشکلاتی که برای پای افراد مبتلا به دیابت ایجاد میشود به علت دو اشکال عمده ای است که دیابت مسبب آن است. این دو مشکل اختلالات اعصاب محیطی و کم شدن جریان خون اندام است.

اختلال عروقی زمینه ساز بروز زخم در پای فرد مبتلا به دیابت است

کف پا دورترین قسمت بدن از قلب است و نسبت به دیگر بافت های بدن خون کمی دریافت میکند. به همین علت است که در هوای سرد اولین جایی از اندام که سرد میشود این عضو بدن است.

بیماری دیابت در بلند مدت موجب کم شدن جریان خون در همه بدن میشود ولی این مشکل در پا بیشتر از جاهای دیگر خودش را نشان میدهد.

همین امر موجب میشود که زخم هایی که بطور مرتب در اثر آسیب های محیطی در پای همه افراد ایجاد میشوند ولی بسرعت خوب میشوند در پای این افراد خوب نشود چون بهبود زخم به مواد غذایی و اکسیژن نیاز دارد که از راه خون به بافت ها میرسد.

میکروب ها هم زمینه را مساعد دیده و بر روی زخم ایجاد شده شروع به فعالیت کرده و عفونت ایجاد میکنند. به علت کاهش جریان خون پا گلبول های سفید هم کمتر به محل زخم رفته و دفاع ایمنی بافت کم میشود.

خود بیماری دیابت هم بطور کلی دفاع ایمنی بدن را کاهش میدهد. این امر موجب گسترش عفونت در زخم و تاخیر در بهبود آن میشود

یکی از محل های شایع زخم پای دیابتی در زیر شست است

در دیابت کاهش حس به علل اختلال در عملکرد اعصاب محیطی وجود دارد

مشکل دیگر افراد دیابتی اختلال در کارکرد اعصاب محیطی است که موجب کم شدن حس لمس در پای آنها میشود. این کاهش حس موجب خشکی و ایجاد شکاف هایی در پوست شده که زمینه را برای ایجاد زخم فراهم میکند.

از طرف دیگر بیمار به علت کاهش حس کمتر متوجه آسیب های محیطی میشود. مثلا پا بدون اینکه شخص متوجه شود در مجاورت شی داغ قرار گرفته و میسوزد و یا بر روی شی برنده رفته و زخم میشود.

وقتی هم که آسیبی به پوست میرسد به علت اختلال در حس درد بیمار تا مدتها متوجه آن نمیشود و این موجب پیشرفت عفونت در زخم میشود

پیشگیری از زخم پای دیابتی چگونه است؟ پای فرد مبتلا به دیابت نیاز به چه مراقبت هایی دارد؟

درمان زخم های دیابت در پا بسیار مشکل است و این زخم های یکی از علل مهم آمپوتاسیون یا قطع عضو در اندام تحتانی هستند. مسلما پیشگیری از بروز زخم پا در دیابت بسیار سهل تر از درمان آن است

فرد مبتلا به دیابت برای مراقبت از پا باید به چه نکاتی توجه کند

• هیچوقت پا برهنه راه نروید. حس کف پا در فرد دیابتی کاهش یافته و فرد متوجه زخم شدن پای خود نمیشود. پس همیشه از دمپایی یا کفش طبی مخصوص که برای پای هر فرد تحت نظارت کارشناسان در مراکز ارتوپدی فنی ساخته میشود استفاده کنید.
• هر روز پای خود را با آب گرم و یک صابون ملایم شستشو دهید. حرارت آب را اول با دست خود امتحان کنید نا با پا. پای شما حس خوبی ندارد. پا را برای مدت زیاد در آب نگذارید. برای خشک کردن پا آنرا با حوله مالش ندهید بلکه فقط با فشار دادن ملایم حوله به پوست پا آنرا خشک کنید. بین انگشتان پا را با دقت بیشتر خشک کنید
• پوست پا را با استفاده از لوسیون مناسب، نرم و مرطوب نگه دارید. پوست خشک زودتر زخم میشود. بین انگشتان را لوسیون نزنید
• ناخن انگشتان را مستقیم کوتاه کنید و گوشه ناخن ها را کوتاه نکنید. اگر ناخن در پوست اطراف انگشت فرو رفت به پزشک مراجعه کنید
• از محلول های ضد عفونی برای شستشوی پا استفاده نکنید. پای خود را بر روی رادیاتور یا جلوی بخاری یا شومینه قرار ندهید. ممکن است بسوزد و شما متوجه نشوید
• پای خود را گرم نگه دارید. هنگام خواب از یک جوراب نرم و نخی استفاده کنید. مواظب باشد در هنگام برف و باران پای شما در کفش خیس نشود. در زمستان جوراب و کفش گرم بپوشید
• سیگار نکشید. حتما سیگار نکشید. سیگار به عروق خونی آسیب میزند و اکسیژن خون را هم کم میکند. سیگار بهترین یار بیماری دیابت در از بین بردن پای شما است
• چهار زانو ننشینید. این کار جریان خون پای شما را کم میکنند.
• هر روز پای خود را به دقت نگاه کنید و بدنبال سوراخ های کوچک، کبودی، قرمزی، گرمای موضعی در پوست، تاول، زخم، خراشیدگی، بریدگی و مشکلات ناخن باشید. از یک آینه برای دیدن بهتر کف پا کمک بگیرید. به چند نقطه پا بیشتر دقت کنید. نوک انگشت شست، قاعده و کنار خارجی انگشت کوچک، زیر انگشت وسط، پاشنه، لبه خارجی پا و زیر پنجه پا
• در صورتی که پای شما تغییر شکل داده به پزشک مراجعه کنید. در صورت کم بودن تغییر شکل پزشک ممکن است برای شما کفی، کفش یا صندل خاص که با توجه به انجام اسکن 3بعدی از پای فرد دیابتی ساخته میشود تجویز کند و در صورتیکه تغییر شکل زیاد باشد ممکن است نیاز به عمل جراحی برای اصلاح آن داشته باشید
• قند خون خود را بطور مرتب و دقیق زیر نظر متخصص غدد تنظیم کنید.
• وزن خود را تحت نظر پزشک کم کنید
• در صورت دیدن هر گونه زخم یا ابتدایی ترین علائم زخم به پزشک مراجعه کنید
• نگاه کردن بین انگشتان پا و دیدن کف پا با کمک یک آینه از راه های مهم کشف زخم های دیابت در مراحل اولیه است

یکی از مهمترین راهای پیشگیری از ایجاد اینگونه زخمها استفاده نمودن از کفش های مناسب میباشد

کلینیک ارتوپدی فنی توان طب مجهز به سیستم اسکن 3بعدی کف پا میباشد که در حال حاضر در سطح کشور پیشرفته ترین نوع اسکن به شمار می آید که قادر است پای فرد را در وضعیت های ایستاده راه رفتن و تست تعادل اسکن نموده و به طور کامل فشارهای وارده بر تمام نقاط کف پا را بر حسب کیلوپاسکال معین نموده و قسمتهای پرفشار را که در حال آسیب دیدن میباشند را به اپراطور نشان میدهد و داده های اسکن انجام شده تحویل دستگاههای ساخت دکفی با روش شده و انواع کفی با بهترین متریال روز دنیا و با توجه به تمامی زوایای پای فرد ساخته میشود.

از این طریق فشار وزن بدن در کف پا به صورت متعادل و استاندارد تقسیم شده و مانع ایجاد زخم یا میخچه میگردد همچنین با تقسیم فشار در کف پا درد های مزمن در کمر زانو مچ و کف پا تا حد قابل ملاحضه ای کاهش میابد.

یاشار علیزاده – کارشناس ارتوپدی فنی

خارپاشنه

درد پاشنه به علل متفاوتی ابجاد میشود ولی شایعترین علت آن فاسئیت پلانتار (   ) است. فاسئیت پلانتار بیماری است بسیار شایع بطوری که حدس زده میشود حدود 10% از افراد دنیا به نوعی در طول زندگی خود درگیر این بیماری میشوند. این بیماری بر اثر التهاب فاشیای پلانتار به وجود می آید.

فاشیای پلانتار چیست و کجاست؟

آناتومی

فاشیای پلانتار

فاشیای پلانتار یک لیگامان بلند و نزک است که درست زیر پوست کف پای شما قرار دارد این لیگامان از پاشنه پا به زیر پنجه پا کشیده شده و موجب قوس کف پا میشود.

یک سر این رباط به سطح زیرین استخوان پاشنه یا کالکانه در محلی که به آن توبرکل پاشنه میگویند متصل شده و سر دیگر آن پهن شده و به بند پرگزیمال (بند پرگزیمال اولین بند انگشت است که به کف پا متصل میشود) تمامی انگشتان پا متصل میشود.

علت درد پاشنه پا:

بر اثر فشار بیش از حد به فاشیای پلانتار محل اتصال آن به استخوان پاشنه دچار کشیدگی و پارگی های میکروسکوپی میشود. پاسخ بدن به این اتفاق، التهاب و درد است. دردی که در محل اتصال این لیگامان به پاشنه احساس میشود.

چه عواملی زمینه این بیماری را مساعد میکنند:

مهمترین عواملی که موجب فراهم شدن زمینه مساعد برای بروز این بیماری میشوند عبارتند از:

سفت بودن عضلات پشت ساق پا یا سفت بودن تاندون آشیل که موجب میشوند فرد نتواند به راحتی پشت پایش را به بالا ببرد

چرخش کف پا به خارج یا پرونیشن میشود. و در نتیجه افزایش فشار به فاشیا

چاقی و تاثیر آن در پا

قوس کف پای زیاد یا صافی کف پا

ضربات مکرر به کف پا مانند فعالیت های ورزشی که در آن پاشنه بطور مکرر به زمین کوبیده میشود.

فعالیت بدنی جدید یا افزایش شدت فعالیت بدنی که در قبل هم داشته ایم.

راه رفتن روی زمین سخت یا ناهموار.

کفش نامناسب

افزایش سن و تغییر یافتن جنس بافت فاشیای پلانتار.

خار پاشنه چیست

باور بسیار شایعی در بین مردم و حتی پزشکان رواج دارد که درد پاشنه به علت خار پاشنه است.

گرچه خیلی از افرادی که فاسئیت پلانتار دارند برجستگی کوچک استخوانی در زیر استخوان پاشنه دارند که به آن خار پاشنه میگویند، توجه به این نکته مهم است که علت درد، خار پاشنه نیست.

وجود یک برجستگی استخوانی در زیر استخوان پاشنه علت درد آن ناحیه نیست همانطور که با خارج کردن این برجستگی استخوانی درد از بین نمیرود. از هر ده نفر یک نفر خار پاشنه دارد ولی همه آنها درد ندارند.

خصوصیات درد پاشنه چیست:

درد در زیر پاشنه مهمترین علامت این بیماری است. درد در صبح وقتی از رختخواب بلند میشویم در چند قدم اول بیشتر است. یا بعد از مدتی نشستن و یا رانندگی وقتی بلند شده و شروع به راه رفتن میکنیم در چند قدم اول درد شدید است ولی بعد از چند دقیقه یا کمتر، شدت درد کم شده یا از بین میرود.

گاهی درد در حین راه رفتن و دویدن ایجاد میشود ولی در اکثر اوقات شدت درد بعد از راه رفتن است.

تشخیص:

تشخیص این بیماری با صحبت پزشک با بیمار و معاینه است و نیازی به بررسی پاراکلینیکی ندارد. در معاینه فشار به زیر پاشنه در ناحیه ای که به سمت داخل پاشنه نزدیکتر است موجب احساس درد میشود.

درمان غیر جراحی

بیش از 90 درصد بیماران با اقدامات غیر جراحی بهبود میابند. اقدامات درمانی عبارتند از:

استراحت :

اگر درگیر فعالیت وزشی خاصی هستید که در آن پاشنه پا تحت ضربات و فشار مداوم است باید این فعالیت ورزشی را کم و یا حتی موقتاً قطع کنید.

سرما :

پاشنه پا را روی یک بطری یخزده یا کیسه پلاستیکی حاوی تکه های یخ بگذارید. روزی 4-3 بار و هر بار 20 دقیقه این کار را تکرار کنید.

دارو : مطابق تجویز پزشک معالج.

کفی طبی:

کفی طبی یکی از بهترین و کارآمد ترین روشهای درمان است کفی مخصوصی که در مراکز ارتوپدی فنی با انجام اسکن 3بعدی از کف پای فرد بر اساس تقسیم فشارهای وارده بر کف پا ساخته میشود و زیر پاشنه را نرم نگه داشته و آنرا از ضربات مکرری که درد را تشدید میکند حفظ مینماید.

صندل طبی که از طریق این روش ساخته میشود نیز تا حد قابل ملاحضه ای یه درمان کمک میکند.

نرمش پا :

انجام برخی نرمش های خاص که عضلات پشت ساق فاشیای پلانتار را تحت کشش ملایم قرار داده و آنها را نرم و قابل انعطاف میکنند.

این نرمش ها عبارتند از:

1-کشش عضلات پشت ساق : به طرف یک دیوار بایستید. یک پا را جلوتر از پای دیگر قرار میدهیم بطوریکه یک زانو کمی خم و و زانوی دیگر کاملاً صاف باشد.

کف هر دو دست را هم به دیوار جلو تکیه میدهیم. سپس بدون اینکه محل کف پاها روی زمین را تغییر دهیم سعی میکنیم تنه خود را به دیوار نزدیک تر کنیم، زانوی خم شده را بیشتر خم کنیم تا در پایی که زانویش صاف است مچ پا بیشتر خم شود.

با این کار عضلات پشت ساق و تاندون آشیل تحت کشش قرار میگیرند. این کار را خیلی به آرامی انجام میدهیم تا وقتی که یک کشش ملایم را در پشت پا احساس کنیم. وضعیت را برای ده ثانیه حفظ کرده و سپس به  آرامی به حالت اول باز میگردیم. نرمش را 20 مرتبه تکرار میکنیم.

2-کشش فاشیای پلانتار :

در حالت نشسته پای مبتلا را روی زانوی سالم قرار میدهیم و پنجه پا را با دست گرفته و به طرف خود میکشیم تا فاشیای کف پا در حالت کشش قرار گیرد. به مدت ده ثانیه این کشش را ادامه داده و سپس به حالت اول باز میگردیم. 20 مرتبه نرمش را انجام میدهیم.

این نرمش در حالت نشسته انجام میشود. برای انجام نرمش ابتدا بر روی صندلی نشسته و پای دردناک را بر روی زانوی پای سالم قرار میدهیم.

با دست انگشتان پا را گرفته و با کشیدن آنها به بالا هم مچ پا و هم انگشتان پا را به سمت بالا میکشیم.

سپس شست دست دیگر را بر روی کف پا قرار داده و نوار سفت کف آن را به آرامی ماساژ میدهیم تا کش بیاید. کشش را به مدت ده ثانیه حفظ میکنیم. این حرکت را 20-10 مرتبه انجام میدهیم. بهتر است این نرمش را در صبح ها و بعد از برخاستن از خواب انجام دهیم.

کشش عضلات کاف

روبروی یک دیوار بایستید و کف هر دو دست را روی دیوار قرار دهید به طوریکه کف دستها در امتداد و سطح شانه ها باشند.

پای مشکل دار را یک قدم عقب تر از پای سالم قرار دهید. سعی کنید در تمام طول ورزش کف پای شما روی زمین باشد و پاشنه شما از زمین بلند نشود. کم کم زانوی طرف سالم را خم کرده و تنه خود را پایین بیاورید

بدین ترتیب در عضلات پشت ساق خود احساس کشش میکنید. این وضعیت کشش را 30-15 ثانیه حفظ کرده و دوباره به سر جای اول برگردید.

نرمش را 4-2 مرتبه تکرار کنید. هدف از این نرمش کشش دادن عضلات پشت ساق و تاندون آشیل است. این نرمش را روزی 3 بار و هر روز انجام دهید.

کشش عضلات کاف و فاشیای پلانتار    کشش با ملحفه

اسپلینت شبانه :

معمولاً وقتی فرد در شب میخوابد کف پایش به پایین خم شده و این موجب میشود تا فاشیای پلانتار ریلاکس شده و در صبح که فرد از خواب بلند میشود طول آن قدری کوتاه تر شده است و همین امر موجب شدت درد صبحگاهی است.

با استفاده از یک آتل یا اسپلینت در هنگام خواب که به پا و ساق بسته میشود مچ پا در حالت 90 درجه نگه داشته شده تا کشش فاشیای پلانتار در حین خواب حفظ شود.

این روش گرچه کمی ناراحت کننده است ولی موثر است

پای پرانتزی یا ژنوواروم:

پای پرانتزی یا ژنوواروم، در حالت طبیعی ایستاده با زانوهای صاف، زمانی که قوزک ها کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند، نباید فاصله چندانی بین زانوها وجود داشته باشد.

اگر به هر دلیلی فاصله بین زانوها افزایش یابد، درحالی که قوزک ها به هم چسبیده اند پای پرانتزی (ژنوواروم) نامیده می شود.

به علت کمانی شدن پاها در این بیماری اصطلاح پای پرانتزی به کار می رود.در حالت پرانتزی شدن ساق پاها به سمت داخل انحراف می یابد.

عواملی که باعث پای پرانتزی یا ژنوواروم می گردند عبارتنداز:

-عدم هماهنگی در صفحه رشد(در کودکان)

-بیماریی‌های که باعث کاهش ماده معدنی استخوان می شوند(مثلاً بیماری راشیتیسم و استئومالاسی)

– به دنبال ضربات وارده(به ویژه به صفحه رشد)

-آرتروز (استئوآرتریت)

-پارگی رباطهای زانو

-شکستگی‌های انتهایی استخوان ران که منجربه بد جوش خوردن شده اند

-شکستگی قسمت فوقانی استخوان درشت نی(به علت بد جوش خوردن)

-بیماری پاژه

-آرتریت روماتویید

پرانتزی شکل شدن پاها در اطفالی که تازه شروع به “راه رفتن” کرده اند معمولاً خود به خود اصلاح می شود.به این نوع از پرانتزی شدن زانوها، اصطلاح فیزیولوژیک بودن به کار می رود.این وضعیت معمولاً تا هیجده ماهگی برطرف می‌شود و بنابراین نیاز به درمان خاصی ندارد.عقیده پزشکان متخصص ارتوپدی اطفال بر این است که چنین وضعیتی(پرانتزی شدن فیزیولوژیک)در کودکانی که زودتر از حالت طبیعی راه می افتند شایع تر است.

درجات خفیف پرانتزی شدن در اطفال شایع است.این نوع تغییر به درمان نیازی ندارد.البته اگر تغییر شکل ایجاد شده تا پایان دوران 18 ماهگی کودک اصلاح نشده باشد نیاز به درمان دارد.

درمان پا پرانتزی:

” تشخیص و درمان پا پرانتزی در موسسه توان طب “

تجویز کفش طبی برای کودکان

تجویز کفش طبی و بریس اصلاح ژنوواروم برای کودکان(در موارد شدیدتر)

انجام جراحی. در کودکان در موارد شدید و زمانیکه روش‌های فوق پاسخ ندهد انجام می شود.

عمل جراحی. پس از بسته شدن صفحه رشد به خصوص در موارد شدید در بزرگسالان معمولاً جراحی انجام می شود.پس از بسته شدن صفحه رشد استئوتومی انجام می گیرد.

درصورت عدم درمان پای پرانتزی با افزایش سن احتمال آسیب مفصل زانو که منجر به آرتروز زانو می‌شود تشدید می گردد.بنابراین در مواردی که به علت ژنوواروم شدید، آرتروز زانو ایجاد شده است احتمال انجام تعویض مفص زانو(آرتروپلاستی) مطرح می شود.

اصلاح زانوی پرانتزی ساختاری، عمدتاً با استفاده به موقع از بریس در دوره‌های مناسب امکان پذیر می‌شود. به طور معمول، قرار دادن گوه خارجی در کف پا یا پاشنه توصیه نمی‌شود زیرا به دنبال کمانی شدن ساقها، این عضو به پرونیشن تمایل پیدا می‌کند. اصلاح این نوع ناهنجاری نیاز به اصلاح ساختار اسکلتی دارد که فقط در موارد شدید توصیه به استفاده از جراحی برای اصلاح این وضعیت می‌شود.

پای ضربدری یا ژنووالگوم:

پای ضربدری همانند پای پرانتزی یک تغییر شکل یا دفورمیتی در مفصل زانو است.در یک فرد طبیعی در حالت ایستاده زمانیکه بین زانوها فاصله ای وجود نداشته باشد، قوزک‌های مچ پا نیز هیچ گونه فاصله ای ندارند.

اگر با کنار هم بودن زانوها، بین مچ پاها یا قوزک‌ها فاصله ایجاد شود پای ضربدری گویند.نکته مهم در حالت پای ضربدری این است که انحراف ساق پا نسبت به وضعیت طبیعی به سمت بیرون افزایش می یابد.

عواملی که باعث پای ضربدری یا ژنووالگوم می‌گردند عبارتنداز:

عدم هماهنگی در صفحه رشد(در کودکان)

بیماری‌های که باعث کاهش ماده معدنی استخوان می‌شوند(مثلاً بیماری راشیتیسم)

به دنبال ضربات وارده(به ویژه به صفحه رشد)

آرتروز (استئوآرتریت)

پارگی رباطهای زانو

آرتریت روماتویید

شکستگی‌های انتهایی استخوان ران که بد جوش خورده‌اند.

شکستگی قسمت فوقانی استخوان درشت نی(به علت بد جوش خوردن)

پای ضربدری در کودکان بیشتر از دو سال:

پای ضربدری خوش خیم در کودکان در سنین سه تا پنج سالگی شایع است.پای ضربدری(والگوس زانو) در این کودکان غالباً با کف پای صاف همراه است و می توان این حالت را با کفش طبی اصلاح کرد، در اکثر موارد این تغییر شکل تا شش سالگی با استفاده مستمر از کفش طبی(روزانه بین 8 الی 10 ساعت) اصلاح می گردد. البته بهتر است که یک بررسی از جهت اینکه بیماری خاصی وجود ندارد به عمل آید.

درمان پا ضربدری :

” تشخیص و درمان پا ضربدری در موسسه توان طب “

تجویز کفش طبی برای کودکان(در موارد خفیف)

تجویز کفش طبی و بریس برای کودکان(در موارد شدیدتر نسبت به بالا)

انجام جراحی. در کودکان در موارد شدید پای ضربدری و زمانیکه روش‌های فوق پاسخ ندهد معمولاً جراحی انجام می شود.پس از بسته شدن صفحه رشد به خصوص در موارد شدید در بزرگسالان معمولاً جراحی انجام می گیرد(مثلاً استئوتومی)

کم کردن وزن به خاطر خم نشدن بیشتر ساق پاها.