اسکولیوز | علائم، تشخیص و بهترین روش‌های درمان انحنای ستون فقرات

اسکولیوز (Scoliosis) | علائم، تشخیص و درمان انحنای ستون فقرات

اسکولیوز (Scoliosis) نوعی انحراف جانبی ستون فقرات است که معمولاً در دوران کودکی و نوجوانی تشخیص داده می‌شود. در این بیماری، ستون فقرات به جای قرارگیری در وضعیت مستقیم و طبیعی، به سمت چپ یا راست انحنا پیدا می‌کند.
این اختلال می‌تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد و در برخی موارد به مرور زمان پیشرفت کند. اگرچه علت دقیق اسکولیوز در بیشتر بیماران مشخص نیست (اسکولیوز ایدیوپاتیک)، اما عوامل ژنتیکی، بیماری‌های عصبی-عضلانی مانند فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی نیز می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند.

علائم اسکولیوز

اسکولیوز همیشه علائم آشکار ندارد، اما برخی نشانه‌های رایج آن شامل:

• عدم تقارن شانه‌ها

• برجستگی غیرطبیعی استخوان کتف

• انحراف لگن یا تفاوت طول پاها

• کج شدن بدن به یک سمت

• درد پشت یا خستگی زودرس در ناحیه کمر (در موارد پیشرفته)

مراحل و شدت انحراف ستون فقرات

پزشکان شدت بیماری را بر اساس زاویه انحنا (زاویه کب) دسته‌بندی می‌کنند:

• خفیف (۱۰ تا ۲۰ درجه): معمولاً فقط نیاز به پایش و معاینات دوره‌ای دارد.

• متوسط (۲۰ تا ۴۰ درجه): ممکن است نیاز به بریس‌درمانی یا فیزیوتراپی داشته باشد.

• شدید (بیش از ۴۰–۴۵ درجه): در اغلب موارد نیازمند جراحی است.

روش‌های تشخیص اسکولیوز

تشخیص این بیماری با چند مرحله انجام می‌شود:

1. معاینه بالینی: بررسی وضعیت شانه‌ها، لگن و ستون فقرات هنگام ایستادن یا خم شدن بیمار.

2. تصویربرداری (X-Ray): مهم‌ترین روش برای تعیین شدت انحراف است.

3. اندازه‌گیری زاویه کب: اگر انحنا بیش از ۱۰ درجه باشد، اسکولیوز تشخیص داده می‌شود.

تشخیص زودهنگام بسیار اهمیت دارد زیرا درمان در مراحل اولیه بسیار ساده‌تر و مؤثرتر است.

آیا اسکولیوز قابل انتقال است؟

اسکولیوز بیماری مسری نیست و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. با این حال، در حدود ۳۰ درصد بیماران سابقه خانوادگی مشاهده می‌شود که نشان‌دهنده نقش ژنتیک در بروز آن است. البته عوامل محیطی، اختلالات رشد استخوان و بیماری‌های عصبی‌–عضلانی هم می‌توانند در ایجاد اسکولیوز تأثیرگذار باشند.

عوارض اسکولیوز در صورت عدم درمان

• تغییر شکل شدید ستون فقرات و قامت

• مشکلات تنفسی به دلیل فشار بر ریه‌ها

• درد مزمن کمر و کاهش کیفیت زندگی

• فشار بر قلب در موارد پیشرفته

اسکولیوز چه تاثیری بر ازدواج و زندگی مشترک دارد؟

اسکولیوز معمولاً مانعی برای ازدواج یا بارداری محسوب نمی‌شود. بیشتر مبتلایان می‌توانند زندگی زناشویی و روابط عاطفی طبیعی داشته باشند. در زنان مبتلا، بارداری اغلب بدون مشکل خاصی پیش می‌رود، اما توصیه می‌شود تحت نظر پزشک ارتوپد و متخصص زنان باشند. تنها در موارد بسیار شدید که موجب محدودیت حرکتی یا مشکلات تنفسی شده است، ممکن است برخی محدودیت‌ها در کیفیت زندگی ایجاد شود.

برای مطالعه بیشتر به صفحه اسکولیوز و ازدواج مراجعه کنید.

آیا اسکولیوز خطر فلج شدن دارد؟

اسکولیوز به طور معمول باعث فلج شدن نمی‌شود. این بیماری بیشتر موجب تغییر شکل ظاهری ستون فقرات و گاهی مشکلات تنفسی یا درد مزمن است. تنها در موارد نادر و بسیار شدید که انحنا فشار مستقیم بر نخاع وارد کند، احتمال ضعف یا بی‌حسی اندام‌ها وجود دارد. تشخیص به موقع و درمان مناسب از بروز چنین عوارضی جلوگیری می‌کند.

درمان اسکولیوز

نوع درمان بستگی به شدت بیماری و سن بیمار دارد:

درمان اسکولیوز بسته به شدت انحنا، سن بیمار، مرحله رشد و وضعیت عمومی سلامت انتخاب می‌شود. به طور کلی سه رویکرد اصلی برای درمان وجود دارد:

پایش و فیزیوتراپی

در موارد خفیف، تنها نظارت منظم توسط پزشک و انجام تمرینات فیزیوتراپی کافی است. فیزیوتراپی باعث تقویت عضلات پشتیبان ستون فقرات، بهبود وضعیت بدنی و کاهش فشار روی مهره‌ها می‌شود.

بریس‌درمانی (ارتز ستون فقرات)

برای نوجوانانی که هنوز در حال رشد هستند، استفاده از بریس سفارشی یک درمان استاندارد است. بریس به اصلاح یا متوقف کردن پیشرفت انحنا کمک می‌کند. بریس‌ها باید با توجه به وضعیت هر بیمار طراحی و مرتب تنظیم شوند.

• بریس میلواکی
• بریس بوستون
• بریس شنو

خدمات توان‌طب در ساخت بریس‌های سفارشی اصلاح ستون فقرات

موسسه توان‌طب یکی از مراکز تخصصی در زمینه طراحی و ساخت بریس‌های اسکولیوز است. ویژگی‌های خدمات توان‌طب شامل:

• طراحی و تولید بریس بر اساس اندازه‌گیری دقیق و قالب بدن بیمار

• استفاده از مواد سبک، مقاوم و راحت برای استفاده طولانی‌مدت

• امکان تنظیم و تغییر بریس متناسب با رشد یا تغییر وضعیت بیمار

• نظارت مستمر توسط متخصصان ارتوپدی فنی و پزشکان همکار

بریس‌های ساخته‌شده در توان‌طب نه تنها در کنترل انحنا مؤثرند، بلکه با توجه به راحتی و کیفیت بالا، باعث افزایش همکاری بیماران (به‌ویژه نوجوانان) در استفاده طولانی‌مدت می‌شوند.

جراحی ستون فقرات

اگر انحنا بیش از ۴۵–۵۰ درجه باشد یا باعث درد و مشکلات تنفسی شود، جراحی توصیه می‌شود. جراحی شامل قرار دادن میله‌ها و پیچ‌های مخصوص برای صاف کردن و تثبیت ستون فقرات است. این روش در موارد شدید، بهترین راه برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت زندگی است.

هزینه جراحی اسکولیوز چقدر است؟

هزینه جراحی اسکولیوز بسته به شدت انحنا، نوع ایمپلنت‌ها (میله‌ها و پیچ‌های مخصوص)، میزان بستری و دستمزد جراح متفاوت است. در ایران، میانگین هزینه جراحی در سال ۱۴۰۴ بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان برآورد می‌شود. در کشورهای دیگر این رقم معمولاً بین ۳۰ تا ۸۰ هزار دلار گزارش شده است. بخشی از هزینه ممکن است توسط بیمه‌های درمانی پوشش داده شود.

نقش ورزش در مدیریت بیماری

تمرینات اصلاحی و ورزش‌هایی مانند:

• حرکات کششی

• تمرینات تقویت‌کننده عضلات پشت و شکم

• شنا و پیلاتس

می‌توانند در بهبود وضعیت بدن و کاهش فشار بر ستون فقرات مؤثر باشند. البته برنامه ورزشی باید زیر نظر پزشک یا فیزیوتراپیست تنظیم شود.

بهترین وضعیت خوابیدن برای بیماران اسکولیوز

انتخاب وضعیت صحیح خواب می‌تواند فشار روی ستون فقرات را کاهش دهد. بهترین حالت برای بیماران اسکولیوز خوابیدن به پهلو همراه با قرار دادن بالش بین زانوهاست. این حالت باعث تراز بهتر لگن و کاهش فشار روی مهره‌ها می‌شود. خوابیدن به شکم توصیه نمی‌شود زیرا می‌تواند انحنا را تشدید کند. همچنین استفاده از تشک طبی با سفتی متوسط برای حمایت بهتر از ستون فقرات توصیه می‌شود.

نتیجه‌گیری

اسکولیوز یک بیماری شایع ستون فقرات است که اگر زود تشخیص داده شود، می‌توان آن را با درمان‌های غیرجراحی کنترل کرد. در موارد پیشرفته نیز روش‌های جراحی می‌توانند کیفیت زندگی بیمار را بهبود دهند. معاینات دوره‌ای برای کودکان و نوجوانان مهم‌ترین راه پیشگیری از عوارض اسکولیوز است.